خارش مقعد یکی از مشکلات شایع و ناخوشایند در ناحیه مقعد است که باعث احساس ناراحتی و اضطراب در افراد می‌شود. این مشکل به دلایل مختلفی از جمله تحریکات پوستی، عفونت‌ها، بیماری‌های گوارشی یا اختلالات پوستی ایجاد می‌شود. خارش مقعد معمولا با علائمی همچون التهاب، قرمزی و گاهی اوقات ترشحات همراه است که نیاز به بررسی توسط متخصص دارد. در این مقاله، به بررسی دلایل، روش‌های تشخیص و درمان خارش مقعد خواهیم پرداخت.
دلایل خارش مقعد
خارش مقعد به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود که برخی از آن ها شامل موارد ساده و قابل درمان است، در حالی که برخی دیگر نیاز به بررسی پزشکی جدی تری دارد. دلایل شایع خارش مقعد عبارتند از:
● عدم تمیز کردن کامل ناحیه پس از اجابت مزاج.
● شستن بیش از حد ناحیه با صابون‌های معطر یا مواد شوینده قوی که باعث تحریک پوست می‌شوند.
● برخی بیماری های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما یا درماتیت موجب خارش در ناحیه مقعد می‌شوند.
● تورم و التهاب رگ های مقعدی باعث خارش و ناراحتی می‌شود.
● عفونت‌های قارچی مانند کاندیدیازیس یا برفک به ویژه در افرادی که دیابت دارند یا بهداشت ضعیفی دارند.
● عفونت های انگلی مانند کرمک، که بیشتر در کودکان شایع است.
● بیماری هایی مانند شقاق مقعد، فیستول یا بیماری کرون موجب خارش می‌شوند.
● حساسیت به برخی مواد غذایی مانند غذاهای تند، قهوه یا الکل
● حساسیت به مواد شوینده یا دستمال توالت.
● دیابت و بیماری های کبدی موجب خارش عمومی، از جمله در ناحیه مقعد خواهند شد.
● مصرف برخی آنتی‌بیوتیک ها باعث عدم تعادل فلور طبیعی روده و خارش مقعد می‌شود.
علت خارش مقعدی بزرگسالان
● بهداشت نامناسب
● شقاق مقعد
● عفونت‌های قارچی یا باکتریایی
● عفونت انگلی
● حساسیت یا آلرژی
● غذاهای خاص
● مشکلات پزشکی زمینه‌ای
● مشکلات پوستی
● یبوست یا اسهال مزمن
روند تشخیص دلیل خارش مقعد
برای تشخیص علت خارش مقعد، جراح ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی کرده و درباره علائم همراه مانند درد، خونریزی یا تغییرات در عادات روده سوال می‌پرسد. سپس یک معاینه فیزیکی از ناحیه مقعد انجام می‌دهد تا مشکلاتی مانند بواسیر، شقاق یا عفونت های پوستی شناسایی شوند.
در صورت نیاز، آزمایش هایی مانند بررسی مدفوع برای شناسایی عفونت های انگلی یا آزمایش خون برای تشخیص بیماری های زمینه ای از جمله دیابت یا مشکلات کبدی تجویز می‌شود. گاهی اوقات نیر نمونه برداری از پوست یا معاینات تخصصی کولونوسکوپی برای بررسی علل پیچیده ضروری است.
روش های کنترل و درمان خارش مقعدی
کنترل و درمان خارش مقعدی به علت ایجاد آن بستگی دارد و باید حتما توسط متخصص بیماری های نشیمنگاهی تعیین شود؛ اما به طور کلی تجربه سالها درمان دکتر بتول طاهری نشان داده، موثرترین روش های درمان عبارت اند از:
↲ درمان خانگی خارش مقعدی
● ناحیه مقعد را پس از اجابت مزاج با آب ولرم شستشو دهید و به آرامی با یک حوله نرم یا دستمال کاغذی تمیز خشک کنید. از صابون‌های معطر و مواد شوینده قوی پرهیز کنید، زیرا باعث تحریک پوست می‌شوند.
● از خاراندن ناحیه خودداری کنید تا پوست آسیب نبیند. لباس های نخی و گشاد بپوشید تا تعریق کاهش یابد و جریان هوا بهتر شود.
● مصرف غذاهای تند، کافئین، الکل و مواد غذایی تحریک کننده را محدود کنید. برای جلوگیری از یبوست، غذاهای پر فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل مصرف کنید.
● نشستن در آب ولرم به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه التهاب و خارش را کاهش می‌دهد. استفاده از مواد آرام بخش مانند جوش شیرین یا نمک اپسوم در آب نیز مفید است.
✍️ بیشتر بخوانید: تفاوت آبسه مقعدی و هموروئید
↲ دارو درمانی با قرص ضد خارش مقعدی
قرص های ضد خارش مقعدی معمولا برای کاهش علائم خارش ناشی از مشکلات مختلف مانند حساسیت، التهاب یا عفونت های قارچی تجویز می‌شوند. این داروها حاوی آنتی هیستامین ها هستند که به کاهش التهاب و خارش کمک می‌کنند.
برخی از داروها با کاهش واکنش های آلرژیک، خارش ناشی از حساسیت ها یا بیماری های پوستی مانند اگزما را کنترل می‌کنند. در صورتی که خارش مقعد به علت عفونت های انگلی باشد، پزشک داروهای ضد انگل تجویز می‌کند. این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند تا از ایجاد عوارض جانبی جلوگیری شود.
↲ بهترین پماد برای خارش مقعدی
● پماد هیدروکورتیزون یک کورتیکواستروئید ضد التهاب است و برای کاهش التهاب و خارش ناشی از بیماری های پوستی مانند اگزما یا بواسیر مؤثر است. این پماد را باید تنها برای مدت کوتاه و تحت نظر پزشک استفاده کرد.
● پماد آلوئه ورا برای کاهش التهاب و تسکین خارش های ناشی از تحریکات خفیف پوستی مفید است. آلوئه ورا خاصیت مرطوب کنندگی و التیام بخشی دارد.
● پماد زینک اکساید برای درمان خارش و التهاب ناشی از شقاق مقعدی و بواسیر مناسب است و به کاهش تحریکات پوستی کمک می‌کند.
● اگر خارش ناشی از عفونت قارچی باشد، پمادهای ضد قارچ از جمله کلوتریمازول یا میکونازول مفید هستند.
● پماد آنتی هیستامین برای کاهش خارش های ناشی از آلرژی ها و حساسیت ها به کار می‌روند.
↲ دارو گیاهی برای خارش مقعدی
برای درمان خارش مقعدی با روش های گیاهی، می‌توان از برخی گیاهان دارویی استفاده کرد که خاصیت ضد التهابی، ضد قارچی و آرام بخش دارند. برخی از داروهای گیاهی مفید عبارتند از:
● بابونه دارای خواص ضد التهاب و آرام بخش است. می‌توان از دم کرده بابونه برای شستشوی ناحیه مقعد استفاده کرد یا آن را به صورت کمپرس در محل قرار داد.
● چای سبز دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است. می‌توان از کیسه های چای سبز سرد شده برای کمپرس بر روی ناحیه مقعد استفاده کرد.
● روغن اسطوخودوس خاصیت ضد التهابی و ضد عفونی دارد. می‌توان چند قطره از روغن اسطوخودوس را با روغن پایه مانند روغن نارگیل ترکیب کرده و بر ناحیه مقعد ماساژ داد.
● گیاه مریم گلی برای تسکین التهابات پوستی و خارش مفید است. می‌توان از دم کرده مریم گلی برای شستشو استفاده کرد.
● روغن نارگیل خاصیت ضد قارچی و مرطوب کنندگی دارد و برای کاهش خشکی و خارش پوست موثر است.
↲ جراحی برای خارش مقعد
جراحی برای درمان خارش مقعدی معمولا زمانی تجویز می‌شود که علت آن مشکلات جدی تری مانند بواسیر شدید، شقاق مقعدی مزمن یا فیستول مقعدی باشد که با روش های دارویی یا درمان های غیر جراحی بهبود نمی‌یابد.
در این موارد، جراحی برای برداشتن بواسیر یا ترمیم شقاق مقعدی انجام شده و به کاهش التهاب و فشار در ناحیه مقعد کمک کرده و از خارش و ناراحتی مزمن جلوگیری می‌کند. این نوع جراحی ها تحت بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شوند و بیمار پس از عمل نیاز به مراقبت های خاصی دارد تا روند بهبودی سریع باشد.
کاهش عوارض و پیشگیری از تشدید خارش مقعد
● رعایت بهداشت مناسب
● استفاده از لباس زیر های نخی و گشاد
● پرهیز از خاراندن ناحیه
● کنترل یبوست و اسهال
● رعایت رژیم غذایی سالم
● استفاده از کرم های مرطوب کننده
خارش مقعد؛ مشکل گذرا یا جدی؟
خارش مقعدی ناشی از عوامل مختلفی است، از مشکلات بهداشتی ساده گرفته تا بیماری های پیچیده تر. برای کاهش و پیشگیری از این مشکل، رعایت نکات بهداشتی، استفاده از درمان های خانگی یا دارویی و کنترل علائم بسیار موثر است. از اهمیت مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق علت و دریافت درمان مناسب نباید غافل شد. با اقدامات پیشگیرانه، می‌توان از بروز یا تشدید این مشکل جلوگیری کرد.
*~ سوالات متداول درباره خارش مقعد ~*
اگر خارش مقعدی با علائمی مانند خونریزی، درد شدید، تورم یا تغییر در عادات روده همراه باشد، یا پس از استفاده از درمان های خانگی بهتر نشود، باید فورا به جراح مراجعه کنید تا علت دقیق تشخیص داده شده و درمان مناسب ارائه شود.
خارش مقعدی همیشه نشان دهنده یک بیماری جدی نیست. گاهی به دلیل عواملی مانند بهداشت نامناسب، تحریکات پوستی یا تغییرات در رژیم غذایی ایجاد می‌شود