شقاق مقعدی یا فیشر مقعدی یک زخم دردناک در پوشش ناحیه مقعد است که هم مردان و هم زنان را در هر سنی درگیر می کند، حتی کودکان هم به شقاق مقعدی دچار میشوند . اگر چه این بیماری در اغلب افراد خودبخود بهبود می یابد، اما ممکن است نیاز به مداخلات پزشکی مانند دارو و جراحی باشد. ما در این مقاله قصد داریم به بررسی علل، علائم و راه های درمان شقاق مقعدی بپردازیم، لذا تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یا فیشر (Anal fissure) به پارگی در پوست دیواره انتهایی مقعد اطلاق می شود که باعث ایجاد درد در هنگام اجابت مزاج خواهد شد. این عارضه یک بیماری شایع است که منجر به مشکلات جدی تری نمی شود. در بیشتر موارد، فیشر را می توان در منزل بدون دارو و جراحی درمان کرد و در شدیدترین موارد ظرف چند روز یا چند هفته بهبودی کامل حاصل می شود. شقاق مقعدی در افراد مختلف در سنین مختلف به خصوص در سنین پایین و در افراد سالم نیز ظاهر می شود و در مردان و زنان به نسبت یکسان بروز میکند. این بیماری ممکن است همزمان با هموروئید یا بواسیر ظاهر شود.
انواع شقاق مقعدی
بیماری فیشر یا شقاق مقعدی به دو نوع تقسیم می شوند که عبارتند از:
- شقاق مقعدی حاد: وضعیتی که زخم چند روز یا چند هفته طول بکشد، که خودبخود یا با درمان برطرف می شود.
- شقاق مقعدی مزمن: اگر فیشر در عرض شش هفته خوب نشود بیماری مزمن محسوب می شود و برای درمان شقاق مزمن مقعد در مواردی ممکن است نیاز به مصرف دارو و حتی جراحی و لیزر باشد.
علل ایجاد شقاق مقعدی
در بیشتر موارد، هیچ دلیل مشخصی برای فیشر مقعد وجود ندارد، اما برخی از دلایل اصلی بروز آن عبارتند از:
- آسیب به پوشش مقعد یا کانال مقعد
- یبوست مزمن و خروج حجم بزرگ و سفت مدفوع از مقعد
- زور زدن در هنگام اجابت مزاج
- اسهال مداوم
- ابتلا به بیماری کولیت روده (کولیت اولسراتیو)
- التهاب مقعد و التهاب روده
- رابطه جنسی مقعدی
- بارداری و زایمان
- ابتلا به بیماری های مقاربتی مانند سیفلیس، تبخال و ایدز
- وارد کردن اجسام خارجی به داخل مقعد
- اسپاسم عضلات اسفنکتر مقعد
علائم شقاق مقعدی
از مهمترین علائم و نشانه های فیشر مقعدی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در هنگام اجابت مزاج شدید است و به دنبال آن سوزش شدیدی در ناحیه ایجاد میشود که ممکن است چند ساعت دوام داشته باشد.
- خونریزی در هنگام اجابت مزاج که در مدفوع یا روی دستمال توالت دیده می شود.
- خارش و سوزش در اطراف مقعد وجود دارد.
- پارگی پوست اطراف مقعد قابل مشاهده است.
شقاق مقعدی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص بیماری فیشر با معاینه بالینی ناحیه مقعد و همچنین بررسی سابقه بیماری داده میشود. اما در برخی موارد ممکن است پزشک به یکی از روش های زیر به معاینه مقعدی متوسل شود :
- معاینه با انگشت که در آن پزشک پس از استفاده از یک روان کننده مخصوص انگشت خود را وارد مقعد کرده تا هر گونه ناهنجاری یا تغییر در مقعد را تشخیص دهد.
- آنوسکوپی برای اطمینان از عاری بودن از بیماری های دیگر مانند بیماری کرون (التهاب روده) و عفونت و سرطان انجام می شود. به این منظور داخل مقعد با وسیله مخصوص دیده میشود.
- معاینه روده بزرگ کولونوسکوپی ممکن است برای یافتن علل دیگر خونریزی، به ویژه در افراد مسن و افراد با سابقه مثبت سرطان روده در خویشاوندان نزدیک انجام گیرد.
درمان شقاق مقعد
اکثر شقاق ها نیازی به درمان ندارند و علائم آن در عرض چند روز از بین می رود. اما اگر علائم برای مدت بیش از شش هفته ادامه یابد، بیمار باید به پزشک مراجعه کند. به طور کلی، دو رویکرد برای درمان فیشر مقعد به صورت غیر جراحی و جراحی وجود دارد که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
درمان شقاق مقعد بدون جراحی
درمان شقاق مقعدی بدون جراحی بر روی تغییرات سبک زندگی مانند نحوه غذا خوردن، نوشیدن آب، ورزش های منظم و استفاده از ملین ها تمرکز دارد. همچنین پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند که علائم بیماری را تسکین داده و به اجابت مزاج آسان کمک کند. بهترین داروها برای درمان فیشر مقعد عبارتند از:
- شربت، شیاف یا قرص ملین
- قرص های تسکین درد
- استفاده از مسکن های موضعی درد مانند لیدوکائین برای تسکین ناراحتی و بی حسی مقعد
- استفاده از شیاف یا کرم های حاوی هیدروکورتیزون برای کاهش التهاب
- تزریق بوتاکس در عضله اسفنکتر مقعد برای شل شدن اسفنکتر و بهبود شقاق
درمان جراحی شقاق مقعد
در صورت ابتلا به شقاق مزمن و عدم درمان با سایر روش ها، جراحی یا لیزر توصیه می شود. این جراحی شامل بریدن بخشی از عضله اسفنکتر مقعد برای کاهش اسپاسم، درد و کمک به بهبودی است. سپس شقاق و اسکار اطراف آن بریده می شود . این جراحی معمولاً بدون نیاز به بستری شدن در بیمارستان انجام می شود و بیمار در همان روز به خانه باز می گردد. جراحی اغلب بیماری شقاق مقعد را کامل درمان میکند، اما ممکن است عوارضی مانند بی اختیاری موقت یا دائمی کنترل گاز روده و به اصطلاح بی اختیاری روده ایجاد شود. در صورت انجام این عمل با لیزر عوارض به حداقل خواهد رسید .
نکاتی برای زندگی با شقاق مقعد
افرادی که به فیشر مبتلا هستند باید برخی دستورالعمل هایی را رعایت کنند که مهمترین آن ها عبارتند از:
- برای جلوگیری از یبوست و در نتیجه تسریع روند بهبودی، روزانه بین 25 تا 30 گرم مواد غذایی فیبر دار مانند سبزیجات، میوه ها و غلات کامل مصرف کنید.
- نوشیدن مقادیر زیادی مایعات می تواند به افراد مبتلا کمک کند تا دچاریبوست نشوند.
- از مصرف نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید، زیرا باعث کم آبی بدن می شوند.
- اجابت مزاج را به تاخیر نیندازید، زیرا ممکن است باعث خشکی مدفوع و مشکل در دفع آن شود.
- از زور زدن در حین اجابت مزاج یا نشستن طولانی مدت روی توالت اجتناب کنید.
- حداقل 30 دقیقه به طور منظم ورزش های متوسط مانند پیاده روی انجام دهید.
- پزشک توصیه می کند از زور زدن در حین اجابت مزاج خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث باز شدن زخم یا شکاف مقعدی دیگری شود.
- مسکن هایی مانند استامینوفن یا ایبوپروفن مصرف کنید.
شقاق مقعدی چه عوارضی دارد؟
اگر شقاق مقعدی یک بار بوجود بیاید ، ممکن است دوباره رخ دهد. لذا می تواند منجر به آسیب به عضلات اسفنکتر مقعد، اسپاسم عضلانی و تاخیر در بهبودی شود. چنانچه بدون درمان مناسب و در طی سالها عود بیماری بصورت مکرر اتفاق بیفتد تنگی در ناحیه مقعد ایجاد خواهد شد و ممکن است بیماری حتی با جراحی بطور کامل برطرف نشود . همچنین در درمان که شامل جراحی برای برش عضله اسفنکتر مقعدی می شود نیز چند درصدامکان بازگشت فیشر وجود دارد.
کلام آخر
شقاق مقعدی، یکی از بیماری های شایع در انتهای راست روده است که می تواند همراه با درد، سوزش و ناراحتی باشد. تا 70 درصد از بیماران مبتلا به شقاق حاد با تغییر در رژیم غذایی، عادات مدفوع و حمام آب گرم و دارو بهبود می یابند. در صورت عدم درمان و مبتلا شدن به شقاق مزمن ممکن است جراحی برای برداشتن اسکارها انجام شود. در پایان توصیه می شود به منظور تشخیص و درمان مناسب فیشر به بهترین متخصص جراحی عمومی مراجعه نمایید.