جراحی هموروئید یا بواسیر یکی از رایج‌ترین درمان‌ها برای رهایی از درد و خونریزی ناشی از این بیماری است. اما برخی بیماران بعد از جراحی، با مشکل جدیدی به نام تنگی مقعد مواجه می‌شوند. این عارضه می‌تواند باعث سختی در دفع مدفوع، درد شدید و حتی یبوست مزمن شود. شاید همین مسئله باعث نگرانی شما هم شده باشد: آیا من هم بعد از جراحی هموروئید دچار تنگی مقعد می‌شوم؟ یا اگر این اتفاق بیفتد، راه درمانی دارد؟. خبر خوب این است که تنگی مقعد قابل تشخیص و درمان است و با آگاهی از علل، علائم و روش‌های پیشگیری که در ادامه این مقاله درباره آن صحبت کرده‌ایم، می‌توانید از بروز آن جلوگیری کنید.
تنگی مقعد چه وضعیتی است؟
تنگی مقعد به معنای باریک شدن غیرطبیعی کانال مقعدی است؛ وضعیتی که باعث می‌شود عبور مدفوع سخت‌تر، همراه با درد و گاهی خونریزی باشد. یکی از دلایل شایع این عارضه ایجاد بافت اسکار (جای زخم) بعد از جراحی یا آسیب به بافت‌های اطراف کانال مقعد رخ می‌دهد. در نتیجه، انعطاف‌پذیری طبیعی بافت کاهش می‌یابد و مدفوع به سختی عبور می‌کند. بیماران اغلب این حالت را با یبوست اشتباه می‌گیرند، در حالی‌که تنگی مقعد علت زمینه‌ای و جدی‌تری دارد که باید به‌طور تخصصی بررسی و درمان شود.
تنگی مقعد بعد از جراحی هموروئید شایع است؟
تنگی مقعد بعد از جراحی هموروئید یک عارضه شایع نیست، اما غیرقابل‌انکار است. طبق مطالعات پزشکی، این مشکل در درصد کمی از بیماران (حدود ۲ تا ۶ درصد) رخ می‌دهد و اغلب به دلیل جراحی‌های وسیع یا بخیه‌های تنگ ایجاد می‌شود. هرچند بروز آن کم است، اما وقتی رخ دهد می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را تحت تاثیر قرار دهد. اهمیت موضوع در این است که با آگاهی، مراقبت‌های پس از عمل و مراجعه به‌موقع به پزشک، می‌توان احتمال وقوع آن را به حداقل رساند.
دلایل ایجاد تنگی مقعد بعد جراحی هموروئید
- ایجاد بافت اسکار در محل جراحی
- بخیه زدن بیش از حد یا نامناسب جراح کم تجربه
- عفونت مقعد بعد از جراحی
- التهاب شدید یا بهبود نامناسب زخم
- نمایان شدن نامتعارف خال در ناحیه مقعد
یبوست بعد عمل بواسیر باعث تشدید تنگی مقعد می‌شود؟
فشار بیش از حد هنگام دفع مدفوع سخت، می‌تواند زخم‌های تازه جراحی‌شده را تحت فشار قرار دهد و روند ترمیم را مختل کند. همین مسئله باعث افزایش التهاب و ایجاد بافت اسکار بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، یبوست طولانی‌مدت موجب خشکی مدفوع و سختی عبور آن از کانال باریک‌شده می‌شود که هم درد بیمار را تشدید می‌کند و هم احتمال عفونت و پارگی بافت را بالا می‌برد. بنابراین، کنترل یبوست با رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات کافی یکی از اصول کلیدی در پیشگیری و درمان تنگی مقعد است.
تنگی مقعد بعد از جراحی هموروئید برای چه کسانی رخ می‌دهد؟
احتمال بروز این عارضه در کسانی که جراحی وسیع برای هموروئیدهای پیشرفته انجام داده‌اند یا به دلیل شرایط خاص مجبور به بخیه‌های متعدد بوده‌اند، همچنین بیمارانی که بعد از عمل دچار عفونت، سوزش مقعد، التهاب شدید یا بهبود ناقص زخم می‌شوند، بیشتر از سایرین است. افرادی با سابقه یبوست مزمن یا کسانی که توصیه‌های مراقبتی پزشک را رعایت نکنند نیز در معرض خطر بالا ابتلا به تنگی مقعد خواهند بود.
روش‌های تشخیص تنگی مقعد
تشخیص تنگی مقعد تنها با معاینه دقیق توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد. پزشک ابتدا شرح‌حال بیمار را بررسی کرده و علائمی مثل درد هنگام دفع، سختی عبور مدفوع یا خونریزی را در نظر می‌گیرد. سپس روش‌های زیر برای تأیید تشخیص استفاده می‌شوند:
- معاینه فیزیکی و بررسی مستقیم کانال مقعد برای ارزیابی میزان باریک شدن.
- آندوسکوپی یا کولونوسکوپی و مشاهده داخل کانال مقعد و بررسی بافت‌ها به کمک ابزار تخصصی.
- تست‌های تصویربرداری در موارد خاص برای مشکلات گوارشی یا بررسی شدت آسیب.
راهکارهایی برای درمان تنگی مقعد بعد از جراحی هموروئید
تنگی مقعد همیشه نیاز به جراحی ندارد و بسته به شدت آن، روش‌های درمانی متفاوتی پیشنهاد می‌شود. در ادامه مهم‌ترین روش‌ها را مرور می‌کنیم:
1- درمان دارویی
در مواجه با تنگی مقعدی استفاده از داروهای نرم‌کننده مدفوع و ضدالتهاب برای کاهش فشار و تسهیل دفع توسط جراح عمومی توصیه می شود اما توجه داشته باشید که تنها این روش در موارد خفیف توصیه شده و اثر گذار خواهد بود و نباید سرخود دارویی را مصرف یا دوز آن را افزایش دهید.
2- دیلاتاتور مقعدی
روشی است که با ابزار مخصوص، کانال مقعد به‌تدریج گشاد می‌شود. این روش باید حتما تحت نظر متخصص انجام شود تا از عوارضی چون بیرون زدگی مقعد جلوگیری شود و معمولا در تنگی‌های متوسط نتیجه خوبی دارد.
3- تزریق بوتاکس
در مواردی که اسپاسم عضلات مقعد باعث تنگی شده، تزریق بوتاکس می‌تواند باعث شل شدن عضلات و کاهش علائم شود.
4- جراحی ترمیمی
اگر تنگی شدید باشد یا درمان‌های غیر تهاجمی موثر واقع نشود، جراحی ترمیمی بهترین گزینه خواهد بود. در این روش بافت‌های اسکار برداشته شده و مقعد بازسازی می‌شود.
چه زمانی جراحی ترمیمی برای تنگی مقعد لازم است؟
جراحی ترمیمی زمانی ضرورت پیدا می‌کند که تنگی مقعد شدید باشد و بیمار نتواند دفع طبیعی داشته باشد. همچنین اگر درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، دیلاتاتور یا بوتاکس موثر نباشد، پزشک عمل ترمیمی را توصیه می‌کند. این جراحی عموما با موفقیت بالا همراه است و به بازگشت کیفیت زندگی بیمار کمک می‌کند.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به تنگی مقعد
به توصیه بهترین متخصص بیماری‌های نشیمنگاهی؛ رژیم غذایی نقش بسیار مهمی در کنترل و بهبود تنگی مقعد دارد. به همین منظور دکتر بتول طاهری رعایت نکات زیر توصیه می‌کنند:
- مصرف فیبر کافی از طریق سبزیجات تازه، میوه‌ها و غلات کامل برای جلوگیری از یبوست
- نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز برای نرم کردن مدفوع
- استفاده از ملین‌های طبیعی مانند آلو، انجیر خشک و کیوی
- پرهیز از غذاهای پرچرب و فست‌فود که هضم را کند می‌کنند
- مصرف پروبیوتیک‌ها مثل ماست برای بهبود سلامت روده‌ها
چگونه می‌توان از تنگی مقعد بعد از جراحی هموروئید پیشگیری کرد؟
- پیروی از توصیه‌های جراح و رعایت درست مراقبت های بعد عمل بواسیر
- تعویض به موقع پانسمان و مراقبت صحیح از زخم
- جلوگیری از ابتلا به یبوست با رژیم پر فیبر، مصرف آب کافی و تمرین کگل
- پرهیز از نشستن طولانی‌مدت بعد از جراحی
- مراجعه منظم به پزشک برای بررسی روند بهبودی
مراقبت‌های حیاتی برای درمان قطعی..
تنگی مقعد بعد از جراحی هموروئید اگرچه نادر است، اما در صورت بروز می‌تواند مشکلات زیادی برای بیمار ایجاد کند. خوشبختانه این عارضه با تشخیص زودهنگام و انتخاب روش درمانی مناسب، قابل کنترل و درمان است. دکتر بتول طاهری، تاکید می‌کند که توجه به رژیم غذایی، پیشگیری از یبوست و پیروی از مراقبت‌های بعد از عمل نقش کلیدی در جلوگیری از بروز این مشکل دارند. در صورت مشاهده علائمی مثل سختی در دفع یا درد مداوم، بهترین کار مراجعه سریع به پزشک و دریافت درمان تخصصی است.