دیدن مدفوع خونی می‌تواند برای هر کسی تجربه‌ای ترسناک و نگران‌کننده باشد. اولین فکری که ممکن است به ذهن برسد، بیماری‌های جدی مانند سرطان روده است؛ اما واقعیت این است که همیشه چنین نیست. خون در مدفوع می‌تواند از مشکلات ساده‌ای مثل بواسیر یا شقاق نشات بگیرد و فقط در موارد نادر نشانه بیماری‌های جدی‌تر خواهد بود. در این مقاله قصد داریم علت‌های اصلی، نشانه‌ها، روش‌های درمانی و زمانی که باید به پزشک مراجعه کنید را بررسی کنیم تا با آگاهی بیشتر بتوانید تصمیم درستی برای سلامتی خود بگیرید.
خونی شدن مدفوع چه علتی دارد؟
مدفوع خونی زمانی ایجاد می‌شود که خونریزی در بخش‌های مختلف دستگاه گوارش رخ دهد. این خون ممکن است از مقعد، رکتوم، روده بزرگ یا حتی معده و مری ایجاد شده باشد. شدت خونریزی نیز می‌تواند از خطوط خونی کم‌رنگ روی دستمال تا وجود لخته‌های خون در مدفوع متفاوت باشد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث خون در مدفوع شوند که شایع ترین آن ها را در ادامه لیست کرده ایم:
- بواسیر یا هموروئید
- شقاق مقعد
- پولیپ‌های روده
- بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو
- سرطان روده بزرگ
- عفونت‌های گوارشی
تفاوت خون روشن و خون تیره در مدفوع
خون روشن نشان‌دهنده خونریزی در قسمت‌های انتهایی روده یا مقعد مثل بواسیر یا شقاق است. اما خون تیره یا قیری‌رنگ معمولا ناشی از خونریزی در معده یا روده باریک است و نیاز به بررسی دقیق‌تر متخصص جراح عمومی دارد.
| رنگ خون در مدفوع | علت احتمالی | شدت اهمیت |
|---|---|---|
| روشن | بواسیر خونریزی دهنده، شقاق، زخم سطحی سرطان انتهای روده و مقعد | خفیف اما در صورت تداوم نیازمند بررسی و درمان |
| تیره | زخم معده، پولیپ، سرطان ضایعات عروقی روده | نگران‌کننده و نیازمند بررسی فوری |
مدفوع خونی در کودکان خطرناک است؟
در کودکان بیشتر به دلیل یبوست و شقاق مقعد است که خون در مدفوع دیده می شود. در مواردی حتی می‌تواند به علت حساسیت‌های غذایی یا عفونت باشد. هرچند این عارضه در سنین پایین خطرناک نیست، اما اگر خونریزی شدید یا همراه با درد شکمی باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه شود.
مدفوع خونی در نوزاد نشانه چیست؟
به گفته دکتر بتول طاهری در نوزادان، شایع ترین علت می‌تواند حساسیت به پروتئین شیر گاو، عفونت روده‌ای یا زخم‌های کوچک باشد و البته هرگونه خون در مدفوع نوزاد نیاز به بررسی پزشکی فوری دارد.
مدفوع خونی در سالمندان چه خطری دارد؟
در سالمندان و سنین بالاتر، مشاهده مدفوع خونی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا احتمال ارتباط آن با بیماری‌های جدی مثل سرطان روده بزرگ، پولیپ‌های روده یا دیورتیکولیت بیشتر است. همچنین، خونریزی مکرر می‌تواند منجر به کم‌خونی، ضعف جسمانی و کاهش کیفیت زندگی شود. در این گروه سنی حتی خونریزی‌های خفیف نیز باید جدی گرفته شود و تحت نظر پزشک بررسی گردد.
چه بیماری‌هایی باعث مدفوع خونی می‌شوند؟
- بواسیر
- شقاق مقعدی
- زخم معده یا اثنی‌عشر
- کولیت اولسراتیو
- سرطان روده و مقعد
- بیماری کرون
بواسیر می‌تواند علت مدفوع خونی باشد؟
به گفته دکتر بتول طاهری؛ بواسیر شایع‌ترین دلایل خون در مدفوع به‌ویژه در سنین میانسالی و سالمندی است. در بواسیر یا هموروئید، رگ‌های اطراف مقعد دچار التهاب و تورم می‌شوند که همین موضوع هنگام اجابت مزاج می‌تواند باعث خونریزی شود. خون ناشی از بواسیر روشن است و روی سطح مدفوع یا دستمال دیده می‌شود. علاوه بر خونریزی، علائمی مانند درد، خارش، سوزش و احساس بیرون‌زدگی در مقعد نیز وجود دارد. همچنین بعد از درمان نیز ممکن است بیمار با خونریزی بعد از عمل هموروئید مواجه شود که در این صورت مراجعه سریع به پزشک الزامی خواهد بود.
چه زمانی باید برای مدفوع خونی به پزشک مراجعه کرد؟
هر زمان که خون در مدفوع مشاهده شود، حتی اگر مقدار آن کم و بدون درد باشد، مراجعه به پزشک ضروری است. خونریزی‌های مکرر، وجود لخته‌های خون، همراهی با علائمی مثل کاهش وزن ناگهانی، درد شکم، یا کم‌خونی می‌توانند نشانه بیماری‌های جدی‌تر باشند. در چنین شرایطی مشاوره با دکتر بتول طاهری، بهترین متخصص بیماری‌های نشیمنگاهی می‌تواند کمک کند علت دقیق خونریزی مشخص شود و درمان مناسب در کوتاه‌ترین زمان آغاز گردد.
چه داروهایی برای درمان مدفوع خونی تجویز می‌شوند؟
انتخاب دارو برای درمان مدفوع خونی به علت اصلی آن بستگی دارد. در موارد ناشی از یبوست، ملین‌ها و داروهای نرم‌کننده مدفوع تجویز می‌شوند. اگر خونریزی به دلیل التهاب یا عفونت روده باشد، داروهای ضدالتهاب یا آنتی‌بیوتیک‌ها کاربرد دارند. در بواسیر و شقاق، داروهای موضعی مانند پمادهای ضدالتهاب و مسکن برای کاهش درد و خونریزی تجویز می‌شوند. در بیماری‌های مزمن مانند کولیت یا کرون نیز ممکن است داروهای اختصاصی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی لازم باشد.
بهترین روش درمان مدفوع خونی
مشاهده خون در مدفوع همواره باعث نگرانی بیماران می‌شود اما انتخاب بهترین روش درمان به علت ایجاد آن بستگی دارد. پزشک پس از انجام آزمایش‌ها و کولونوسکوپی، بسته به شرایط بیمار یکی از درمان های زیر را برای بیمارتعیین می‌کند:
- تغییر سبک زندگی با افزایش مصرف فیبر، نوشیدن آب کافی و فعالیت بدنی برای پیشگیری از یبوست
- درمان دارویی با استفاده از ملین‌ها، داروهای موضعی، آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدالتهاب بسته به علت
- روش‌های غیرجراحی شامل لیزر هموروئید و بستن رگ‌های بواسیر در موارد خونریزی ناشی از آن
- آندوسکوپی یا جراحی برای برداشتن پولیپ‌ها، درمان زخم معده یا کنترل خونریزی‌های شدید
- روش‌های خانگی کمکی مثل حمام آب گرم، مصرف سبزیجات و پرهیز از نشستن طولانی‌مدت
روش‌های خانگی برای درمان مدفوع خونی
- آب و مایعات فراوان بنوشید
- میوه و سبزیجات پرفیبر را به مقدار زیاد در برنامه غذایی خود جای دهید
- برای جلوگیری از یبوست، ورزش منظم داشته باشید
- برای کاهش درد بواسیر و شقاق با مشورت متخصص در در آب گرم(sitz bath) بنشینید
درمان به موقع، نجات‌بخش است!
مدفوع خونی همیشه نشانه بیماری خطرناک نیست، اما نباید آن را نادیده گرفت. از مشکلات ساده‌ای مثل بواسیر تا بیماری‌های جدی‌تر مانند سرطان روده می‌توانند علت این مشکل باشند. چکاپ به‌موقع و مشاوره با پزشک عمومی بهترین راه برای تشخیص علت و درمان مناسب است. اگر دچار مدفوع خونی شدید، به جای نگرانی و خود درمانی، حتما به متخصص مراجعه کنید تا با تشخیص درست و به موقع، از بروز مشکلات جدی جلوگیری شود.
*~ سوالات متداول درباره مدفوع خونی ~*
خیر، شایع‌ترین علت این عارضه بواسیر و شقاق هستند؛ اما بررسی پزشکی ضروری است.
اغلب به دلیل یبوست و فشار رحم بر رگ‌های مقعد وجود خون در مدفوع مادررخ می‌دهد.
گاهی می‌تواند نشانه بیماری‌های جدی‌تر مثل پولیپ یا سرطان باشد و باید توسط متخصص بررسی شود.
خونریزی مداوم در حین ادرار و مدفوع می‌تواند باعث کاهش سطح هموگلوبین و ایجاد کم‌خونی شود