درمان شقاق مقعدی میتواند شامل تغییرات در رژیم غذایی، استفاده از داروها، خوراکیها و کرمهای موضعی باشد. برخی موارد نیاز به تزریق داروی بوتاکس و یا جراحی و لیزر خواهد بود. این بیماری معمولا به علت فشار طولانی مدت بر روی بافت مخاطی لبه مقعد بعلت یبوست مزمن، تغییرات در رژیم غذایی و عوامل دیگر رخ میدهد و نیاز به مراجعه به متخصص جراحی عمومی دارد. در ادامه این مقاله از سایت دکتر بتول طاهری با ما همراه باشید تا بیشتر درباره این بیماری و راه های درمان آن بدانید.
منظور از شقاق یا فیشر مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یا فیشر مقعدی به ترک و زخمی در منطقه مقعد گفته می شود که عموما با درد و خونریزی در هنگام تخلیه مدفوع همراه است. شقاق مقعدی میتواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله اسهال و یبوست مزمن و زور زدن در هنگام تخلیه مدفوع، بیماری التهابی دستگاه گوارش، بیماری آمیزشی مقعد، سرطان رابطه مقعدی باشد . عواملی مانند دیابت، بارداری، تغییرات هورمونی، مصرف برخی داروها منجر به فیشر میشود. تشخیص و درمان شقاق مقعدی بستگی به شدت و علت آن دارد و لازم است برای تشخیص و درمان دقیق با متخصص مشورت کنید.
علت بیماری شقاق یا فیشر مقعد
علت بیماری شقاق مقعد یا فیشر مقعدی بسته به سبک زندگی، شرایط محیطی و سلامت فیزیکی افراد برای هر فرد متفاوت است اما برخی عوامل شایعی که میتوانند در ایجاد و تسریع بیماری موثر باشند عبارتند از:
1- یبوست مزمن
فشار و تنش مکرر در هنگام تخلیه مدفوع در صورت وجود یبوست مزمن می تواند باعث ترمیم ناقص زخم در مقعد شود و شقاق را ایجاد کند یا تشدید کند.
2- دیابت
بیماران دیابتی به دلیل کاهش جریان خون به منطقه مقعدی، در خطر بیشتری برای ایجاد شقاق مقعدی قرار دارند.
3- زور زدن زیاد موقع دفع
نشستن زیاد برای دفع مدفوع و زور زدن برای خروج مدفوع بخصوص در یبوست شدید و حاد میتواند به پاره شدن مخاط مقعد و شقاق منجر شود.
4- تغییرات هورمونی
برخی تغییرات هورمونی مانند بارداری و تغییرات در سطح هورمونهای جنسی ممکن است باعث تغییرات در عروق و بافتهای مقعد شده و به ایجاد شقاق مقعدی منجر شوند.
چه کسانی در معرض بیماری شقاق قرار دارند؟
- افرادی که دچار یبوست مزمن هستند.
- بیماران دیابتی
- افرادی که فعالیت جسمانی کمی دارند
- افرادی که رابطه مقعدی دارند
- افرادی که بیماریهای آمیزشی دارند
- زنان باردار
علائم و نشانه های ابتلا به شقاق مقعد
- درد شدید و سوزش در منطقه مقعد در هنگام تخلیه مدفوع و بعد از آن
- مشاهده خون قرمز روشن در مدفوع یا بر روی کاغذ بهداشتی پس از تخلیه مدفوع حتی در حد خفیف
- احساس خارش، سوزش یا تحریک در منطقه مقعد.
- وجود ترک ها، زخمها منطقه مقعد.
- احساس تنگ شدن مقعد
- درد منتشر شونده به کف لگن سرین و زیر شکم
انواع شقاق
شقاق مقعدی به دو نوع اصلی تقسیم میشود: 1) شقاق مقعدی حاد و 2) شقاق مقعدی مزمن. هر یک از این انواع شقاق مقعدی دارای ویژگی ها و خصوصیات خاصی است که در ادامه به طور کامل بررسی خواهیم کرد:
1) شقاق مقعدی حاد
در شقاق مقعدی حاد، زخم و ترکی در منطقه مقعدی به صورت ناگهانی بوجود می آید. شقاق مقعدی حاد معموال به طورخود بخودی خوب میشود و در طی چند روز تا هفته کامل التیام پیدا میکند. اما در صورت ادامه بیماری بهتر است به متخصص بیماری های نشیمنگاهی مراجعه کنید. برخی از ویژگی های شقاق مقعدی حاد عبارتند از:
- درد شدید و تیز در هنگام تخلیه مدفوع که به طور معمول تا چند دقیقه پس از آن ادامه دارد.
- خونریزی در هنگام تخلیه مدفوع که ممکن است به صورت خون قرمز روشن در مدفوع یا بر روی کاغذ بهداشتی ظاهر شود.
- احساس تورم و تحریک در منطقه مقعد.
2) شقاق مقعدی مزمن
شقاق مقعدی مزمن یا فیشر مزمن (fissure anal Chronic) وقتی رخ میدهد که شقاق مقعدی به مدت بیش از 6 هفته بهبود نیابد و به شکل مزمن پیشرفت کند. ویژگیهای شقاق مقعدی مزمن عبارتند از:
- درد مداوم و مزمن در منطقه مقعد که ممکن است شدیدتر از درد شقاق مقعدی حاد باشد.
- خونریزی مکرر در هنگام تخلیه مدفوع.
- عود مکرر با وجود بهبودی ظاهری
- احساس تنگی مقعد
مراحل معاینه و تشخیص فیشر مقعد
مرحله اول: بررسی تاریخچه بیماری
پزشک ابتدا در مورد عالئم و نشانه هایی که شما تجربه می کنید، سوالاتی درباره تغییرات در رژیم غذایی، عادات تخلیه مدفوع، خونریزی ها و سایر علائم مرتبط می پرسد. اطلاعات درباره سابقه بیماریهای مزمن، مصرف داروها، وجود بیماریهای مرتبط و عوامل خطر ممکن است نیز جمع آوری شود.
مرحله دوم: معاینه جسمانی
پزشک ممکن است بصورت ساده مقعد را معاینه و شقاق را تشخیص دهد ویا ممکن است معاینه با انگشت انجام دهد تا منطقه را به طور دقیق تر بررسی کند.
مرحله سوم: آنوسکوپی
این روش مشتمل بر استفاده از یک دستگاه به نام آنوسکوپ است که به پزشک کمک میکند تا داخل مقعد را بررسی کند. آنوسکوپ شامل یک لوله نازک با یک دوربین است که به یک صفحه نمایش متصل است. این روش اجازه میدهد تا پزشک به طور مستقیم درون مقعد را بررسی کند و هر گونه تغییرات، زخم، فیستول یا ترک را تشخیص دهد.
راهکارهای درمان بیماری شقاق
همانطور که اشاره شد روش درمانی برای شقاق مقعدی بستگی به شدت و مدت زمان بیماری، علائم مرتبط و وضعیت عمومی بیمار دارد. درمان شقاق یا ترک مقعدی معمولا شامل ترکیبی از روش های غیرجراحی و جراحی است که در ادامه به طور کامل بررسی شده اند:
↲ درمان غیر جراحی
- مصرف مواد غذایی غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و آب کافی میتواند به تسریع بهبودی کمک کند. همچنین، اجتناب از مصرف غذاهای تند، چرب و اسیدی می تواند عوارض را کاهش دهد.
- مصرف ملینها مانند پوسته بذر شنبلیله، پوسته بذر اسفناج و متیل سلولز می تواند مدفوع را نرم تر کرده و فشار روی ترک را کاهش دهد.
- استفاده از کرمهای موضعی حاوی مواد بیحسی موضعی مانند لیدوکائین و یا داروی آنتی هموروئید و آنتی فیشر و داروی شل کننده عضله مقعد میتواند به کاهش درد و التیام ترک ها کمک کند.
↲ درمان جراحی
در صورتی که درمان غیرجراحی بهبود مطلوبی نداشته باشد، پزشک به روشهای جراحی روی خواهد آورد که عموما شامل مواردی است که در ادامه عنوان شده:
+ تزریق بوتاکس به عضلات مقعد میتواند باعث کاهش فشار در منطقه مقعدی شده و بهبودی در شقاق مقعدی حاصل کند.
+ استفاده از لیزر برای ترمیم زخم مقعدی نیز یک روش جراحی است که در برخی موارد استفاده میشود.
+ کشیدن و شل کردن عضله اسفنکتر با دست تحت بیهوشی
+ جراحی اسفنکتروتومی
درمان سریع شقاق مقعدی در خانه
درمان سریع شقاق مقعدی در خانه می تواند به کاهش علائم و تسریع فرایند بهبودی کمک کند. اما لازم است توجه داشته باشید که این راهکارها برای تسکین موقت علائم شقاق مقعدی مفید هستند و درمان کامل باید توسط پزشک متخصص انجام شود؛
1- تمیز کردن منطقه زخم:
پس از هر بار تخلیه مدفوع، منطقه را با آب گرم شستشو دهید. سپس با آب خنک بشویید و با دستمال آن را خشک کنید. از دستمال نرم و نازک استفاده کنید و از حرکات تمیز کننده سخت خودداری کنید.
2- مصرف ملین ها:
مصرف ملینها مانند پوسته بذر شنبلیله یا پوسته بذر اسفناج می تواند مدفوع را نرم تر کند و فشار روی ترک را کاهش دهد. این ملین ها را طبق دستور پزشک یا دستورات روی بسته مصرف کنید.
3- استفاده از کرمهای موضعی:
کرم های حاوی مواد بی حسی موضعی مانند لیدوکایین یا انواع داروی پیشگیری هموروئید یا بواسیر می تواند به کاهش درد و التیام ترک ها کمک کند. قبل از استفاده، دستورات و راهنماییهای مربوطه را به دقت مطالعه کنید و همراهی پزشک خود را در نظر بگیرید.
4- نشستن در لگن آب گرم:
ابین روش میتواند به تسکین درد و آرامش منطقه مقعد کمک کند. میتوانید از وان حمام استفاده کنید . می توانید داخل آب چند قاشق سرکه سیب بریزید.
5- رعایت رژیم غذایی مناسب
مصرف مواد غذایی غنی از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و آب کافی میتواند به تسریع بهبودی کمک کند. اجتناب از مصرف غذاهای تند، چرب و اسیدی نیز میتواند عوارض را کاهش دهد.
برای کنترل و پیشگیری از شقاق چه کنیم؟
برای کنترل و پیشگیری از شقاق مقعدی، میتوانید اقدامات زیر را انجام دهید. با این حال فراموش نکنید در صورتی که علائم شقاق مقعدی را تجربه می کنید، مشورت با پزشک بسیار مهم است. پزشک میتواند تشخیص دقیق تری برای علت شقاقها قرار دهد و راهنمایی های درمانی مناسب را برای بهبود سریع تر و مطمئن تر شما ارائه دهد.
- رژیم غذایی با فیبر بالا داشته باشید
- مطمئن شوید که روزانه مقدار کافی آب بنوشید
- نشستن طولانی مدت در توالت اجتناب کنید
- از وارد شدن تنش و فشار زیاد در منطقه مقعدی به هر دلیلی پیشگیری کنید
- در صورت نیاز استفاده از ملینها برای نرم تر کردن مدفوع
- حفظ بهداشت شخصی
- انجام تمرینات ورزشی مالیم و منظم مانند پیادهروی، شنا یا یوگا
*~ سوالات متداول درباره درمان مطمئن شقاق ~*
اگر شقاق درمان نشود، ممکن است علائم و مشکلات مرتبط با آن شدیدتر شده و به مشکلات جدیدتر از جمله؛ درد و تنگی شدید، خونریزی، عفونت، تشدید علائم قبلی منجر شود.
بهترین پمادهایی که برای درمان شقاق مقعدی استفاده می شوند، شامل پماد آنی فیشر و آنتی هموروئید هستند که باید حتما زیر نظر پزشک مصرف شود.